تعریف چک «cheque»
چک نخستین بار در سال ۱۳۱۱ وارد قانون تجارت شده است. این قانون طی سال های گذشته چند بار اصلاح شده که چک را این گونه تعریف کرده است: «چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد و یا به دیگری واگذار می‌نماید» . بنابراین چک سند انتقال و وسیله مبادله پول است.
انواع چک
1- چک عادی: چکی است که اشخاص عهده بانک ها به حساب جاری خود صادر و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده آن ندارد.
2- چک تأیید شده: چکی است که اشخاص عهده بانکها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال علیه پرداخت وجه آن تأیید می شود.
3- چک تضمین شده: چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین میشود.
4- چک رمز دار: چکی است که به تقاضای مشتری توسط بانک برای یکی از بانک های دیگر در سطح کشور صادر می شود و در واقع باعث انتقالات مالی از حساب بانکی مشتری به بانک دیگر می شود . این چک ها همراه با رمز صادر می شوند .
5- چک مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر و در وجه آن در هر یک از شعب آن بانک توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت میشود.
6- چک الکترونیکی: چکهای الکترونیکی در یکی از همین دسته ها هستند. یعنی چک الکترونیکی می‌تواند عادی یا تایید شده باشد. هنگامی که برای تنظیم یک سند از کاغذ استفاده نمیشود و فرد با امضای الکترونیک خود وارد فضای اختصاصی دیجیتالی اختصاصی خود شده و داده پیام منتسب به خود را ایجاد می کند، به این سند چک الکترونیک گفته می شود و از تمام مزایای چکهای کاغذی برخوردار است.
1- صادر کننده چک: صادر کننده در واقع صاحب حساب است و برگه چک را تکمیل و امضا می کند.
2- دارنده چک: کسی که چک برای او صادر شده است ، چک می تواند در وجه شخص معین صادر شود باشد . همچنین کسی که چک با پشت نویسی یا وراثت ، به او منتقل شده است هم دارنده چک محسوب می شود . طبق قانون تنها دارنده چک می تواند اقدام به شکایت کیفری از چک برگشتی کند.
طبق قانون صدور چک دارنده چک کسی است که اولین بار چک را به بانک ارائه کرده است و برای برگشت زدن چک
گواهی عدم پرداخت را دریافت کرده است. بنابراین دقت کنید که اگر کسی که چک به نام او صادر شده ، دیگری را به نمایندگی از خود برای برگشت زدن چک به بانک می فرستد ، باید در پشت برگه چک بنویسد که این فرد نماینده در برگشت زدن چک از جانب اوست.
در ادامه باید گفت براساس قانون جدید چک (قانون اصلاح قانون صدور چک) صدور و پشت نویسی چک در وجه حامل ممنوع شده و ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشت نویسی چک میشود. به عبارتی صدور چک در وجه حامل ممنوع است و چک باید در وجه ذینفع مشخصی صادر و در سامانه صیاد (که متعاقبا در موردش توضیح خواهیم داد) حتما باید نام دریافت کننده چک قید شود.
3- مُحال علیه چک: در اسناد تجاری ، محل به معنای پول است . چک بی محل یعنی چکی که پول در حساب آن وجود ندارد . محال علیه به معنی محلی است که پول یا اعتبار چک در آنجا وجود دارد و نگه داری می شود . محال علیه در چک صرفا بانک است . در سند تجاری چک ، صادر کننده چک به محال علیه دستور می دهد تا وجه مندرج در چک را به دارنده آن بپردازد .
منظور از سفید امضاء بودن چک امضاء نداشتن چک نمی باشد. زیرا در چنین صورتی سند مزبور چک نمی باشد (دارای اعتبار نمی باشد) بلکه حالتی را بیان می کند که چک امضاء دارد اما از جهت محتوا و سایر موارد سفید است.
در صورت درج شرط در چک، چک قابلیت تعقیب کیفری خود را از دست می دهد، اما از طریق اجرای ثبت نیز می توان نسبت به آن اقدام کرد. بنابراین در این حالت مطالب و ادعاهای مربوط به شرط در اداره ثبت قابل رسیدگی نمی باشد و فقط وجه مرقوم در چک قابل صدوراجراییه در اداره ثبت می باشد.
چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
به طور مثال چکی را که مستاجر بابت تخلیه ملک در سر وعده به موجر می دهد.
بنابراین در صورتی که مستاجر با انقضای مدت اجاره ملک را تخلیه نکند، موجر نمی تواند علیه مستاجر به واسطه داشتن چک تخلیه، شکایت کیفری مطرح نماید.
این در حالی است که موجر این امکان را خواهد داشت تا از طریق محاکم حقوقی وجه چک را مطالبه نماید.
« قانون اصلاح قانون صدور چک » با هدف اعتبار بخشی به چک و به حداقل رساندن صدور چک بلامحل در سال ۱۳۹۷ توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و از ابتدای سال 1400 اجرایی می شود.
استفاده پرشمار از چکهای بانکی و همچنین سپردن نقش‌هایی فراتر از مسئولیت و ظرفیت پیش‌بینی‌شده برای چک، دردسرها و گرفتاری‌هایی را برای نظام بانکی و فعالان اقتصادی به دنبال آورد تا آنجا که معضل انبوه چکهای برگشتی، عدم اطمینان به وجود آمده از بابت چکهای بلامحل در فضای کسب و کار و تبعات آن برای دستگاه قضایی، دولت، بانک مرکزی و قانون‌گذاران را بر آن داشت تا استفاده از ابزار کارآمد چک بانکی را با قانونی جدید ساماندهی کنند.
در عین حال این قانون شفافیت در مبادلات بانکی در جهات مقابله با پولشویی را نیز میسر می‌سازد.
« قانون اصلاح قانون صدور چک » در سال ۱۳۹۷ به تصویب رسید، گام‌هایی برای اجرای این قانون برداشته شد اما اجرای نهایی و کامل آن به سال ۱۴۰۰ موکول شد. در این قانون اصلاح شده، در خصوص نحوه صدور، دریافت و انتقال چک تغییرات قابل توجهی ملاحظه می گردد و برای صادرکنندگان و دریافت کنندگان چک تکالیفی در نظر گرفته شده است.
ویژگی بسیار مهم سامانه صیاد این است که یک شماره منحصر به فرد بر روی هر برگ چک درج می شود که دریافت کننده چک می تواند این رقم را به سامانه پیامکی بانک مرکزی ارسال کند و در همان لحظه از سوء سابقه صاحب چک مطلع شود.
صیاد مخفف «صدور یکپارچه دسته چک» می باشد.
مهم‌ترین ویژگی این قانون، الزام ثبت چک در سامانه «صیاد» بانک مرکزی است سامانه «صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک» که با هدف یکپارچه سازی فرایند صدور دسته چکهای بانکی راه‌اندازی شده است.
بر این اساس مندرجات چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذینفع باید علاوه بر اینکه در برگ چک درج میشود در سامانه صیاد نیز ثبت شود.
همچنین ذینفع چک نیز هنگام دریافت برگ چک باید مندرجات آن را در سامانه صیاد، استعلام و با مندرجات برگ چک تطبیق دهد و با تایید این اطلاعات در واقع کار صدور قانونی چک تکمیل میشود، اگر گیرنده چک اطلاعات مندرج در سامانه را منطبق با واقعیت ندید می‌تواند با ذکر دلایل خود «عدم تایید» را اعلام کند که به اطلاع صادرکننده چک هم می‌رسد و در این صورت برگه چک باید به صادرکننده بازگردانده شود.
دیگر ویژگی قانون جدید چک الزام احراز هویت هر دو سوی فرآیند صدور یک چک است به این معنی که مبدا و مقصد نهایی چک مشخص است و هویت صادرکننده و گیرنده نهایی مشخص است.
همچنین برای هر مشتری بانکی یعنی دارندگان دسته‌چک بانکی سقف اعتباری در نظر گرفته شده تا دارندگان دسته چک بی‌حساب و کتاب چک صادر نکنند
سامانه صیاد به شیوه های مختلفی قابل دسترس است. اینترنت بانک و موبایل بانک بانک‌های مختلف، اپلیکیشن‌ها یا برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت و شعب بانک‌های عامل از جمله راه‌ها و شیوه‌های دسترسی به سامانه صیاد و انجام فرآیند ثبت و تایید چک در این سامانه است.
در شیوه استفاده از اپلیکیشن‌های پرداخت یا برنامک‌های موبایلی برای ثبت چک در سامانه صیاد، صادرکننده و ذینفع چک باید حتما با سیم‌کارتی که به نام خود آنهاست وارد سامانه شوند تا عمل شناسایی هویت آنها با مشکلی مواجه نگردد.
شماره ۱۶ رقمی کد یکتای مندرج روی چک، تاریخ و مبلغ چک از جمله اطلاعات مورد نیاز برای ثبت در سامانه صیاد است، دیگر اطلاعات مورد نیاز برای ثبت چک در این سامانه اطلاعات هویتی افراد از جمله کدملی دریافت‌کننده چک است.
کد یکتا عددی است که در سمت چپ بالای چکهای جدید ثبت شده است.
با این حساب که احراز هویت دریافت‌کننده چک یکی از الزامات ثبت چک در سامانه صیاد است، صدور چک در «وجه حامل» که به طور معمول جایگزین پول نقد در دادوستدها شده بود دیگر ممکن نیست.
از آنجا که در قانون جدید باید مبدا و مقصد نهایی چک مشخص باشد و در سامانه به ثبت برسد، صدور چک در «وجه حامل» مطابق با قانون نیست.
یکی از کاربردهای چک در قانون قبلی پشت‌نویسی کردن و امضای پشت برگه چک و انتقال آن به دیگری است.
در قانون جدید چک، پشت نویسی (ظهرنویسی) یا انتقال از طریق سامانه صیاد انجام میشود بدین ترتیب درج اطلاعات مربوط به انتقال، مشخصات دریافت‌کننده جدید چک باید در سامانه صیاد ثبت و ضبط شده و احراز هویت انجام شود و این عملیات در سامانه همچون صدور چک ثبت و تایید شود.
در صورت ثبت نشدن چک در سامانه صیاد این چک‌ها مشمول الزام‌ها و سازوکارهای مقرر در قانون جدید صدور چک نمی‌شوند و صرفاً نقش یک سند مدنی دارد که نشان می‌دهد فرد از شخصی طلبی دارد.
در قانون جدید چک برای چکهای بلامحل چه پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته و فرآیند برگشت زدن چگونه است؟
این امکان هست که صادرکننده چک در زمان سررسید چک، اعتبار کافی برای پرداخت وجه چک نداشته باشد، در قانون قبلی چک کافی نبودن موجودی به هر میزان سبب برگشت خوردن چک می‌شد.
اما در قانون فعلی تمام موجودی به نفع دارنده چک ضبط میشود و مالک نهایی چک همچنین می‌تواند خواهان پرداخت مبلغ کسری چک از محل مبالغ موجود در سایر حساب‌های انفرادی ریالی صاحب حساب در همان بانک شود.
همچنین در صورت کافی نبودن موجودی حساب‌جاری و عدم امکان تامین وجه چک از محل سایر حساب‌های صادرکننده آن در همان بانک و سایر دلایل که منجر به ثبت برگشت چک شود، تمام حساب‌های صادرکننده چک در تمام بانکها و موسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت غیر قابل پرداخت بودن (ثبت برگشت چک) به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی مسدود خواهد شد.
دارنده چک برگشتی می‌تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضاییه مراجعه و صدور اجراییه از دادگاه صالح را درخواست کند.
به این ترتیب ابتدا تمام حساب‌های بانکی صادرکننده چک در همان بانک و پس از آن تمام خساب‌های بانکی صادرکننده در دیگر بانکها نیز برای تامین وجه چک صادر شده تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
اگر با تمام تمهیدات پیش‌بینی شده در این قانون، صادرکننده چک بلامحل در تمامی حساب‌های بانکی خود مبلغ و توان مالی کافی برای انجام تعهد خود را نداشت، تکلیف دارنده چک چیست؟
در صورت برگشت چک به هر دلیلی، بانک مکلف است به درخواست دارنده چک، فوراً غیر قابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه عدم پرداخت، علت یا علل عدم پرداخت را به صراحت قید و آن را امضاء، مهر کرده و در اختیار دارنده چک قرار دهد.
در گواهینامه عدم پرداخت باید هویت و نشانی کامل صادرکننده و دارنده چک، کد رهگیری دریافت شده از سامانه یکپارچه بانک مرکزی، مهر بانک و شخص حقوقی و وضعیت مطابقت یا عدم مطابقت امضای چک و نمونه امضای موجود در بانک درج شده باشد، در غیر این صورت در مراجع قضائی و ثبتی به آن ترتیب اثر داده نمیشود.
دارنده چک برگشتی با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت، می تواند به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضائیه رفته و صدور اجراییه از دادگاه صالح را درخواست کند.
در قانون جدید چک، بعد از ثبت غیر قابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، تمام بانکها و مؤسسات اعتباری به صورت آنلاین از وضعیت صاحب حساب بانکی اطلاع می‌یابند.
پس از گذشت ۲۴ ساعت، تمام بانکها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلفند تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، محدودیت‌هایی را به عنوان مجازات برای صاحب حساب و امضا کننده چک برگشتی اعمال کنند. از جمله این مجازات و محدودیت‌ها، محرومیت از امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید، حتی صدور المثنی، تمدید تاریخ اعتبار کارت بانکی،کارت اعتباری و تسهیلات خرد میشود.
از دیگر مجازات‌های در نظرگرفته شده برای صادرکنندگان چک بی‌محل در قانون جدید، مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها، کارتهای بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده چک به میزان کسری مبلغ چک تحت هر عنوان نزد بانکها یا موسسات اعتباری است.
همچنین پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانتنامه های ارزی یا ریالی برای صادرکننده چک بلامحل ممنوع میشود.
یکی دیگر از موارد مهم پیش بینی شده در قانون جدید این است که با ثبت یکی از برگه‌های چک در سامانه به عنوان چک بلامحل، دارنده دسته چک امکان ثبت برگ چک جدید در صیاد را نخواهد داشت و بدین ترتیب فرآیند صدور چک تا تعیین تکلیف برگه چکهای صادر شده قبلی، متوقف میشود.
بله. در ماده ۲۳ قانون جدید صدور چک به سه شرط اشاره شده است که دادگاه با بررسی متن چک و احراز آن سه شرط اجراییه را ابلاغ می‌کند.
اول آنکه وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد. دوم آنکه در متن چک قید نشده باشد که چک صادر شده بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است و بالاخره شرط سوم در قانون این است که گواهی عدم پرداخت به دلیل موضوع ماده ۱۴ صادر نشده باشد.
به این معنا که صادر کننده یا ذینفع چک اعلام نکرده باشند که چک مفقود، سرقت یا جعل شده است یا اینکه از طریق کلاهبرداری، خیانت در امانت یا جرایم دیگر به دست نیامده باشد. با بررسی این ملاحظات و شروط، دادگاه اجراییه را صادر و ابلاغ خواهد کرد.
بله. صرف نظر از شیوه استعلام اعتبار چک و وضعیت صادرکننده چک از طریق وب سایت بانک مرکزی ایران می‌توان از طریق ارسال کد شناسه ۱۶ رقمی یکتا به سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱، از تعداد و مبلغ چکهای برگشتی رفع سوءاثر نشده صادرکننده چک مطلع شد.
یکی از کاربردهای چک در فضای کسب و کار ایران استفاده از آن به عنوان ابزار تضمین انجام دادوستد است در قانون جدید چنین کاربردی از چک امکانپذیر است؟
بله. در قانون جدید برای صدور چک ضمانت پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است اول آنکه باید در چک قید شود که برای تضمین است و این شرط باید در سامانه صیاد نیز به ثبت برسد.
بنابراین سامانه «صیاد» که مخفف عبارت « صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک » است به منظور یکپارچه سازی و متمرکز کردن فرآیند صدور دسته چک های بانکی از سوی بانک مرکزی ساخته شده است. مزیت یکپارچه سازی و متمرکز کردن درخواست دسته چک، امکان اعتبار سنجی صاحبان حساب و امضا است و به این ترتیب از اختصاص دسته چک به افراد فاقد صلاحیت و افراد با پیشینه بد بانکی جلوگیری می کند.
دسته چک های صیاد بر خلاف دسته چک های معمولی ( کلاسیک) که بانک صادر کننده چک طرح و شکل و شمایل مخصوص به خود را بر روی چک ها اعمال می کرد، دسته چک صیاد به صورت یکدست و با رنگ گلبهی و ابعاد یکسان می باشد.
عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که مشتری با مراجعه به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته چک صیاد را انجام می دهد و در صورت تایید از سوی رئیس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام به سامانه صیاد بانک مرکزی فرستاده می شود. در صورتی که درخواست دهنده دسته چک از نظر بانک مرکزی دارای شرایط دریافت چک باشد، درخواستش از سامانه صیاد به گروه صدور دسته چک به منظور شخصی سازی و چاپ چک ارسال می شود.
یکی از ویژگی‌های بسیار مهم سامانه صیاد این است که یک شماره منحصر به فرد بر روی هر برگ چک درج می شود که دریافت کننده چک می تواند این رقم را به سامانه پیامکی بانک مرکزی ارسال کند و در همان لحظه از سوء سابقه صاحب چک مطلع شود.
یکی دیگر از ویژگی های مهم استفاده از چک صیاد، حذف قدرت صدور چک توسط بانک است. در این سامانه شعب بانکی دیگری نقشی در صدور چک ندارند بلکه فرد درخواست کننده از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبار سنجی شده و دسته چک برای صادر می شود و در نهایت دسته چک چاپ شده خود را از بانک مورد نظرش دریافت می کند. یکی از مشکلاتی که در خصوص صدور چک توسط بانک ها وجود داشت، عملکرد سلیقه ای و مختص به هر بانک بوده که همین باعث وجود چک های فاقد اعتبار می شد.
فرق چک کیفری و چک حقوقی در این است که چک، زمانی که برگشت زده می شود از دو راه می توان در مراجع قضایی اقدام نمود. چک کیفری را از دادسرا اقدام نموده و چنان چه جرم صادر نمودن چک بلامحل ثابت شود بسته به مبلغ چک، به حبس محکوم خواهد شد. اما در چک حقوقی فقط دادخواست مطالبه وجه داده می شود و صادرکننده چک فقط به پرداخت مبلغ مندرج در چک محکوم می شود.
چنانچه کسی چکی را صادر کرده و شرایطی را که در ادامه ذکر می گردد رعایت نکند، دارنده چک این امکان را می یابد که با مراجعه به دادسرا، وی را به جرم صدور چک بلامحل مورد تعقیب کیفری قرار دهد. چکی که دارای چنین ویژگی باشد، چک کیفری خوانده می شود.
منظور شرایطی است که به دارنده چک امتیاز تعقیب کیفری می دهد این شرایط که در ماده ۳ و ۱۰ قانون صدور چک مصوب ۱۳۸۲ آمده است عبارتند از:
۱. کافی نبودن موجودی: در حساب بانکی که براساس آن چک صادر شده، در تاریخ ذکر شده در چک، موجودی کافی نباشد.
۲. برداشتن وجه از بانک : چنانچه وجهی که به اعتبار آن چک صادر شده را صادرکننده قبل از مراجعه دارنده به بانک، به طریقی از حساب بانکی خارج کند.
۳. دستور عدم پرداخت وجه چک به بانک : هرگاه از بانک خواسته شود که وجه چک را به دارنده نپردازد و این دستور از مراجع قضایی نباشد.
۴. تنظیم چک به شکل نادرست : هر گاه صادرکننده، چک را به گونه ای نادرست تنظیم کند که بانک نتواند مبلغ را بپردازد. مثلا قلم خوردگی در چک باشد یا امضای ذیل چک با نمونه امضای بانکی مطابقت نداشته باشد.
۵. صدور چک از حساب مسدود : صادرکننده با علم و اطلاع نسبت به بسته بودن حساب بانکی خود، نسبت به همان حساب چک صادر کند.
اگر طی 6 ماه برای وصول چک مراجعه نکنیم چه اتفاقی می افتد؟
هرگاه دارندۀ چک تا 6 ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند، یا ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت (یعنی برگشتی از بانک) شکایت نکند، آن چک دیگر کیفری محسوب نمیشود و صادر کنندۀ آن قابل پیگیری و مستوجب مجازات نخواهد بود و چک جنبه کیفری خود را از دست می دهد (اعمال مجازات کیفری صادرکننده چک بلا محل منتفی می گردد.) ولی جنبه حقوقی چک به قوت خود همچنان باقی است.
هر گاه در مورد چکی که صادر شده، امکان پرداخت از سوی بانک نباشد و شرایط تعقیب کیفری صادرکننده چک نیز موجود نباشد، این چک حقوقی شناخته می شود که در این صورت چک صرفا به عنوان سندی خواهد بود که اثبات کننده دین و بدهی امضاکنندگان آن به دارنده چک می باشد.
بنابراین گاهی با وجود اینکه که وجه چک قابل پرداخت نیست اما عوامل دیگری سبب شده که چک قابل تعقیب کیفری نباشد. طبق ماده ۱۳ قانون صدور چک، در موارد ذیل چک حقوقی خواهد بود و جنبه کیفری نخواهد داشت.
۱. صدور چک به صورت سفید امضاء :
مقصود آن است که صادرکننده چک در هنگام صدور غیر از امضا، وظیفه تکمیل موارد لازم در برگ چک را به عهده دارنده چک گذاشته است.
۲. چک مشروط : اگر صادرکننده در هنگام صدور، وصول وجه چک را وابسته به تحقق شرطی کند، این چک قابل تعقیب کیفری نیست
۳. چک برای تضمین : هرگاه در متن چک صادر شده، قید گردد که این چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهد می باشد
۴. مشروط بودن چک بدون قید در آن :
چنانچه ثابت شود که وصول وجه چک مشروط به امری بوده، حتی اگر این امر در متن چک تصریح نشده باشد باز هم قابلیت شکایت کیفری در مورد آن چک سلب می شود.
۵. چک جهت تضمین معامله بدون قید در آن : اگر چک واقعا جهت تضمین معامله صادر شده باشد، هر چند این امر در آن نوشته نشود. قابل تعقیب کیفری نیست.
۶. صدور چک بدون تاریخ یا وعده دار :
هر گاه ثابت شود که تاریخ چک در زمان نوشتن و تکمیل مندرجات چک، نوشته نشده یا اینکه زمان نوشتن تاریخ چک، قبل از تاریخی است که در متن چک آمده، آن چک کیفری نیست
با رعایت نکات ذیل ضریب امنیت چکی را که صادر می کنیم بالا ببریم:
1.چسب زدن روی تاریخ و مبلغ چک، شیوه ی مرسوم اما غیر قابل اعتمادی است. چسب با کوچکترین حرارتی از روی چک جدا شده و امنیتی را برای شما ایجاد نمی کند.
2. درج عبارت فاقد قلم خوردگی روی متن چک، نیز روش مرسومی است؛ در حالی که هر چند این روش، خوب است، چنانچه بانک با چکی مواجه گردد که روی آن این عبارت درج شده و در پشت آن با پشت نویسی اصلاح گردیده، اقدام به پرداخت آن خواهد نمود.
3. متن چک را با خودنویس و یا حداقل با روان نویس، به جای خودکار بنویسید.
4. یک کاربن برعکس را، زیر چک بگذارید و سپس مبلغ و تاریخ چک را بنویسید تا نوشته کاربنی شما پشت چک درج شود.
5. به جای نوشتن مثلا سیصد میلیون ریال معادل سی میلیون تومان بنویسید سیصد میلیون ریال که نصف آن پانزده میلیون تومان است.
6. چک را با خط خوش و با آرامش بنویسید تا فاصله کلمات و اندازه آنها یکسان باشد.
7.نوشتن مبلغ، روی محل بریدن کاغذ چک، به نحوی که بخشی از نوشته روی چک، و بخش دیگر، روی ته چک درج گردد. بدین ترتیب باید از ترکیب چک به علاوه ته چک یک کلمه صحیح حاصل شود.
8. تهیه یک برگ فتوکپی از چک صادره و نگهداری آن تا زمان وصول چک در بانک و حتی الامکان، گرفتن امضا گیرنده چک، زیر فتوکپی چک.
زمانی که شما قراردادی را هنگام استخدام امضاء می کنید و چکی را کارفرما ازشما می گیرد، باید شماره چک و مبلغ چک رادر قرارداد ذکر نمایید که این چک بابت تضمین و حسن انجام کار است. بنابراین تا زمانی که شما سوءنیتی نداشته باشید و باعث ایجاد خسارات مادی یا معنوی نشده باشید، می توانید تقاضای استرداد چک موصوف را از کارفرما نمایید. در صورتیکه کارفرما چک را پس نداد شما می توانید دادخواست استرداد چک را به دادگاه حقوقی ارائه دهید
دستور عدم پرداخت وجه چک به بانک، مطابق ماده 14 قانون صدور چک، باید مستند به ادعای جعل، یا سرقت، یا کلاه برداری، یا خیانت در امانت، و یا به طور کلی ضمن ادعای تحصیل چک طی یک جرم، به بانک تسلیم گردد.
بنابراین، صِرف اختلاف حساب، یا عدم انجام تعهدات قراردادی طرف مقابل، نمی تواند مستندی برای دستور عدم پرداخت چک به بانک باشد.
جلوگیری از افتتاح حساب و انسداد حساب‌های صادرکننده در تمام بانکها و مؤسسات اعتباری: پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی کلیه بانکها و مؤسسات اعتباری مکلف‌اند از افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید برای صاحب حساب خودداری کرده و همچنین وجوه کلیه حساب‌ها و کارتهای بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده را مسدود کنند. به علاوه پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی، صدور ضمانتنامه و یا گشایش اعتبار اسنادی تا زمان رفع سوء اثر از چک برای صاحب حساب ممنوع است.
همچنین در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شود، پس از ثبت غیرقابل پرداخت بودن با کسری مبلغ آن، کلیه محدودیت‌ها و اقداماتی که در مورد صاحب حساب اعمال میشود به وکیل و نماینده نیز تعمیم می‌یابد که این مساله در خصوص صدور چک از حساب اشخاص حقوقی دارای اهمیت ویژه‌ای است.
البته تبصره ۱ ماده ۴ مقرر داشته در صورتی که محدودیت‌هایی که پس از صدور چک بلامحل برای اشخاص ایجاد میشود ناظر به اشخاص حقوقی اقتصادی بنگاه‌های اقتصادی نیز است و چنانچه ایجاد این تضییقات به تشخیص شورای تأمین استان باعث اخلال در امور اقتصادی استان شود با نظر شورا، این اقدامات و عملیات به مدت یک سال معلق میشود. البته این مساله که قبل از تصویب آیین‌نامه اجرایی تبصره مورد اشاره، امکان اعمال تعلیق امکانپذیر است یا خیر، محل تردید است.
تعیین سقف اعتبار مجاز برای هر متقاضی دریافت دسته چک: بانکها مکلف‌اند متناسب با نتایج رتبه‌بندی اعتباری به طریق پیش‌بینی شده در قانون سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه و به هر برگه چک شناسه و مدت اعتبار اختصاص دهند. توسل به شیوه‌های متقلبانه در خصوص دریافت دسته چک غیر متناسب با اوضاع مالی و اعتباری و یا تسهیل دریافت آن توسط دیگری جرم‌انگاری شده و علاوه بر محرومیت از حقوق اجتماعی، جزای نقدی نیز در صورت ارتکاب آن در نظر گرفته شده است.
مقررات مربوط به ظهرنویسی و انتقال چک: از دیگر نوآوری‌های حقوقی قانون جدید چک معطوف به نحوه انتقال این سند تجاری در خصوص چک‌هایی است که پس از گذشت دو سال از لازم‌الاجرا شدن این قانون صادر میشود. بدین ترتیب که صدور در وجه حامل و ظهرنویسی آنها ممنوع است و ضروری است انتقال چک به دارنده جدید در سامانه صیاد ثبت شود و این شیوه نوین جایگزین پشت‌نویسی چک خواهد بود؛ بدین ترتیب جریان گردش چک و دارندگان متعدد آن قابل شناسایی و ردیابی خواهند بود.
در مجموع قانون جدید نسبت به اصلاحات قبلی قانون چک از پویایی و انطباق بهتری با شرایط واقعی جامعه برخوردار است و امید می‌رود موارد ابهام این قانون در قالب آیین‌نامه‌های اجرایی آن با ذکر جزئیات شفاف شده و مورد استفاده ذی‌نفعان قرار گیرد.
۱- در قسمت «مبلغ چک» هم تومان را بنویسید و هم ریال را؛ مثلاً مبلغ ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال را این‌گونه می نویسند: ده میلیون ریال معادل یک میلیون تومان.
۲- درقسمت «در وجه» سعی کنید که وجه را به اسم شخص بنویسید و تا می‌توانید از نوشتن کلمه‌ی حامل خودداری کنید.
۳- بعد از آنکه اسم طرف را نوشتید، برای جلوگیری ازسوء استفاده‌ی احتمالی بنویسید که چک «بابت» چه چیزی صادر شده است، مثلاً «آقای مرتضی کریمی بابت خرید یک دستگاه آپارتمان».
۴- سعی کنید از یک خودکار شخصی برای نوشتن چک استفاده کنید و از خودکار دیگران برای این کار استفاده نکنید. برخی خودکارها دارای جوهری هستند که بعد از نوشتن و گذشتن مدت زمانی، خود به خود پاک خواهند شد و یا این قابلیت را دارند که با پاک کن، پاک شوند.
۵- در انتخاب امضاء برای چک سعی کنید از امضاء ساده که قابل جعل باشد خودداری کنید و زیر امضاء، نام و نام‌خانوادگی را به‌همراه تاریخ با خط خود قید کنید.
۶- چنانچه بدون قلم‌خوردگی چک را نوشتید و امضاء کردید، در بالای شکل مستطیل که رقم را نوشتید این عبارت را بنویسید: × بدون خط‌خوردگی × و دو طرف آن را با علامت ضربدر«×» ببندید.
ظهرنویسی یعنی درج هر عبارت تعهد آور موثر در رو یا پشت سند تجاری از جانب شخصی غیر از صادر کننده ی سند تجاری
اقسام ظهرنویسی :
ظهرنویسی انتقالی : انتقال مبلغ سند تجاری توسط دارنده ی سند تجاری به شخص دیگر را ظهرنویسی گویند. پس از انتقال شخص منتقل الیه دارنده ی سند تجاری می شود و شخص ناقل، ظهرنویس
در هر مورد که عبارت ظهرنویسی به طور مطلق به کار رود منظور همین ظهرنویسی است
ظهرنویسی وکالتی : حالتی که دارنده ی سند تجاری آنرا ظهرنویسی کند ولی به واسطه ی این ظهرنویسی مبلغ سند تجاری را به دیگری منتقل نکند بلکه فقط به دیگری وکالت در دریافت وجه سند تجاری یا دیگر اعمال مرتبط با سند تجاری مانند دریافت گواهی عدم پرداخت را بدهد
ظهرنویسی وثیقه ای : دارنده ی سند تجاری آنرا ظهرنویسی کند ولی در این حالت نیز به واسطه ی ظهر نویسی مبلغ سند تجاری را به دیگری منتقل نکند بلکه فقط به عنوان وثیقه ی طلب یکی از طلبکارانش ظهرنویسی کند بدین منظور که اگر دین خود را به طلبکارش تادیه نکند طلبکار بتواند از محل وصول مبلغ آن سند تجاری به طلب خود دست پیدا کند
ظهرنویسی جهت دریافت مبلغ : این نوع از ظهرنویسی فقط در خصوص چک وجود دارد ماده ٣١۶ ق. ت : کسی که وجه چک را دریافت می کند باید ظهر آنرا امضا یا مهر کند اگرچه چک در وجه حامل باشد.
مشاوره حقوقی - وکالت تخصصی در انواع دعاوی تجاری بویژه دعاوی مطالبه چک ، سفته و سایر اسناد تجاری ، از قبیل ، اقامه دعوای حقوقی مطالبه وجه چک علیه صادر کننده و ظهرنویس ، اقامه دعوای کیفری و تقاضای مجازات صادره کننده چک ، اخذ حکم جلب ، ممنوع الخروج کردن ، توقیف اموال صادر کننده چک و ظهر نویس و ضامن و سایر موضوعات و دعاوی حقوقی از قبیل دعاوی ملکی، قراردادها، پیمانکاری، خانواده، داوری و… در دپارتمان حقوقی- تخصصی مشهد وکالت با مدیریت جناب آقای سعید عابدیان وکیل پایه یک دادگستری و کارشناس ارشد حقوق خصوصی.
مشهد وکالت = رعایت اصول قانونمندی و پرستیژ حرفه ای
✍ گروه وکلای متخصص و مجرب در دپارتمان حقوقی- تخصصی- ملکی مشهد وکالت با سالها تجربه و سوابقی درخشان در خصوص دعاوی چک در مشهد، تهران و سراسر کشور ضمن ارائه رهنمود و مشاوره حقوقی ویژه، به انجام وکالت تخصصی در انواع دعاوی چک در مشهد مبادرت می ورزد.
دارای وکلای مجرب و متخصص اعم از وکیل آقا و یا وکیل خانم در هر یک از موضوعات حقوقی از جمله: دعاوی تجاری چک، سفته، قراردادها و تعهدات تجاری. دعاوی ملکی، دعاوی خانواده، ارث- وصایت، امور کیفری.
جهت ارتباط با مشهد وکالت می توانید در ساعات اداری از طریق شماره های ذیل تماس حاصل فرمایید:
۰۵۱-۳۷-۶۷-۸۰-۹۰
۰۹۱۵-۸۰-۷۰-۱۶۴
نکته ۱: مشاوره حقوقی به صورت حضوری و با تعیین وقت قبلی از طریق شماره های ارتباطی فوق انجام می گردد. مشاوره حقوقی به صورت تلفنی نیز امکانپذیر است.
نکته ۲ : مشاوره حقوقی به صورت حضوری یا تلفنی دارای هزینه حق المشاوره می باشد.
نکته۳ : در مشهد وکالت حق الوکاله قابلیت اقساط دارد.
زمان ملاقات به وقت ایران_مشهد : روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۷ الی ۲۱ می باشد.
